मोठा निर्णय: 'मनरेगा' आता 'पूज्य बापू ग्रामीण रोजगार योजना'; कामाचे दिवस आणि मजुरी वाढली!

नवी दिल्ली: केंद्र सरकारने देशातील सर्वात मोठी ग्रामीण रोजगार हमी योजना असलेल्या 'महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी कायदा' (MGNREGA) मध्ये महत्त्वाचे बदल केले आहेत. केंद्रीय मंत्रिमंडळाने शुक्रवारी (१२ डिसेंबर २०२५) या योजनेचे नामकरण करण्यासह, कामाचे दिवस आणि किमान मजुरीत वाढ करण्याच्या विधेयकाला मंजुरी दिली आहे.
या महत्त्वपूर्ण निर्णयानंतर, ही योजना आता 'पूज्य बापू ग्रामीण रोजगार योजना' या नावाने ओळखली जाणार आहे.
✅ झालेले प्रमुख बदल (कामाचे दिवस, नाव आणि मजुरी)
मोदी सरकारने ग्रामीण भागातील कष्टकरी कुटुंबांना मोठा दिलासा देत योजनेच्या नियमांमध्ये खालील तीन मोठे बदल केले आहेत:
* नामांतर: 'महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी कायदा' (MGNREGA/मनरेगा) ऐवजी आता ही योजना 'पूज्य बापू ग्रामीण रोजगार योजना' या नावाने ओळखली जाईल.
* रोजगाराची हमी वाढली: या योजनेअंतर्गत ग्रामीण भागातील कुटुंबांना एका आर्थिक वर्षात मिळणाऱ्या गारंटीड (हमी असलेल्या) रोजगाराचे दिवस १०० वरून वाढवून १२५ दिवस करण्यात आले आहेत.
* मजुरीत वाढ: अकुशल काम करणाऱ्या मजुरांसाठीची किमान दैनिक मजुरीची रक्कम वाढवून २४० रुपये प्रतिदिन करण्यात आली आहे.
📜 योजनेच्या बदलामागील उद्देश
* ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला बळ: ग्रामीण भागातील नागरिकांना अधिक रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून देणे आणि त्यांचे उत्पन्न वाढवून ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला अधिक बळकटी देणे हा या बदलांमागील मुख्य उद्देश आहे.
* महागाईचा विचार: वाढती महागाई आणि रोजगाराच्या वाढलेल्या गरजा लक्षात घेऊन कामाचे दिवस आणि मजुरीत सुधारणा करणे आवश्यक होते, असे सरकारचे मत आहे.
* गांधींच्या विचारांचे प्रतिबिंब: योजनेचे नवीन नाव 'पूज्य बापू ग्रामीण रोजगार योजना' हे महात्मा गांधींच्या 'ग्राम स्वराज्य' आणि ग्रामीण स्वावलंबनाच्या विचारसरणीचे प्रतिबिंब आहे.
📊 योजनेचा इतिहास (Timeline)
| वर्ष | योजनेचे नाव | माहिती |
|---|---|---|
| २००५ | राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी अधिनियम (NREGA / नरेगा) | काँग्रेसप्रणीत UPA-1 सरकारने या कायद्याला विधानसभेत मंजुरी दिली आणि ही योजना लागू झाली. |
| २००९ | महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी अधिनियम (MGNREGA / मनरेगा) | योजनेला महात्मा गांधी यांचे नाव जोडण्यात आले. |
| २०२५ | पूज्य बापू ग्रामीण रोजगार योजना | केंद्रीय मंत्रिमंडळाने नाव बदलून, कामाचे दिवस (१०० वरून १२५) आणि मजुरी (₹२४०) वाढवण्याच्या विधेयकाला मंजुरी दिली. |
🗣️ राजकीय प्रतिक्रिया
केंद्र सरकारच्या या निर्णयावर विरोधी पक्षांनी टीका केली आहे.
* काँग्रेस पक्षाची टीका: काँग्रेस नेत्या प्रियांका गांधी यांनी योजनेचे नाव बदलण्यावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले आहे. नाव बदलल्यामुळे कार्यालयातील साहित्य, स्टेशनरी इत्यादींवर पुन्हा खर्च करावा लागतो, जो सरकारी संसाधनांचा अपव्यय आहे, अशी टीका त्यांनी केली आहे.
* अन्य नेत्यांची टीका: काँग्रेस नेत्या सुप्रिया श्रीनेत आणि शिवसेना (यूबीटी) खासदार प्रियांका चतुर्वेदी यांनीही या निर्णयावर नाराजी व्यक्त केली आहे. सुप्रिया श्रीनेत यांनी हा 'काँग्रेसच्या योजनांचे नाव बदलून स्वतःचा शिक्का मारण्याचा' प्रकार असल्याचे म्हटले आहे.
पुढील प्रक्रिया: मंत्रिमंडळाने या विधेयकाला मंजुरी दिली असली तरी, हे बदल विधेयक संसदेत मंजूर झाल्यानंतरच अधिकृतपणे लागू होतील.