भारत सरकार लवकरच सुरु करणार CNAP सिस्टिम — कॉलिंग जगतात मोठा बदल, अनोळखी नंबरची खरी ओळख थेट स्क्रीनवर दिसणार

भारत दूरसंचार क्षेत्रात लवकरच एक मोठा बदल पाहायला मिळणार आहे. मोबाईल कॉलिंगदरम्यान अनोळखी नंबरवरून कॉल आला तर केवळ नंबर दिसण्याची परंपरा आता संपणार आहे. केंद्र सरकार सध्या “CNAP – Calling Name Presentation” ही अत्याधुनिक प्रणाली सुरू करण्याच्या अंतिम तयारीत असून देशभरात तिची चाचणी सुरु आहे. येत्या काही महिन्यांत ही सुविधा सर्व नागरिकांना मिळण्याची शक्यता आहे. CNAP लागू झाल्यानंतर कॉलरची खरी ओळख थेट आपल्या मोबाईल स्क्रीनवर दिसणार आहे आणि त्यामुळे कॉलिंग अनुभव पूर्णपणे बदलणार आहे.

आजपर्यंत अनोळखी नंबरवरून कॉल आल्यास बहुतेक नागरिकांना त्या नंबरचा कोणाशी संबंध आहे हे समजत नसे. ही ओळख पटवण्यासाठी लोक मोठ्या प्रमाणावर Truecaller सारख्या थर्ड पार्टी अॅप्सचा वापर करत होते. मात्र CNAP प्रणाली लागू झाल्यानंतर या अॅप्सची गरज मोठ्या प्रमाणात कमी होणार आहे. कारण या नवीन प्रणालीद्वारे कॉल आला की नंबर सोबत त्या व्यक्तीचे दूरसंचार कंपन्यांकडे नोंदणीकृत असलेले अधिकृत नाव थेट स्क्रीनवर दिसणार आहे. सिम कार्ड खरेदी करताना दस्तऐवजांवर अनिवार्यपणे नमूद केलेले नावच वापरकर्त्यास दिसणार असल्याने चुकीची ओळख, बनावट नाव किंवा फसवणुकीची शक्यता मोठ्या प्रमाणात कमी होणार आहे.

सरकारच्या मते ही प्रणाली पूर्णपणे सरकारी पडताळणी असलेल्या नेटवर्कवर आधारित असेल. म्हणजेच कॉलरची माहिती कोणत्याही खाजगी अॅपकडे किंवा बाहेरील डेटाबेसकडे न जाता थेट दूरसंचार कंपन्यांच्या सुरक्षित नोंदींमधून प्रसारित होणार आहे. यामुळे नागरिकांची गोपनीयता अबाधित राहणार असून सुरक्षा आणखी मजबूत होणार आहे. एकीकडे फसवे कॉल, ऑनलाईन ठगी, KYC फसवणूक आणि बँकिंग सायबर क्राईम मोठ्या प्रमाणात वाढत असताना CNAP प्रणाली त्यावर नियंत्रण आणण्यासाठी एक प्रभावी उपाय ठरणार असल्याचा सरकारचा दावा आहे.

चाचणीदरम्यान काही वापरकर्त्यांनी एकाच कॉलसाठी फोनच्या स्क्रीनवर दोन नावं दिसल्याची नोंद केली होती. सुरुवातीला टेलिकॉम नेटवर्कमध्ये नोंदणीकृत नाव दिसत होते आणि काही सेकंदांनी फोनच्या कॉन्टॅक्ट लिस्टमधील सेव्ह केलेले नाव दिसत असल्याने काहींमध्ये गोंधळ झाला. तथापि, प्रणालीची स्थिरता वाढवण्यासाठी तांत्रिक दुरुस्त्या सुरू असल्याची माहिती समोर आली आहे. अंतिम आवृत्तीत यातील त्रुटी दूर झाल्यावर प्रणाली अधिक स्वयंचलित आणि निरतिशय अचूक होणार असल्याचा तज्ञांचा अंदाज आहे.

डिजिटल कम्युनिकेशनच्या सुरक्षिततेच्या दृष्टीने CNAP हा एक महत्त्वपूर्ण टप्पा मानला जात आहे. विशेषत: ग्रामीण भागातील नागरिक, वरिष्ठ नागरिक, महिलांवरील फसवे कॉल आणि आर्थिक गुन्हे यापासून बचाव करण्यासाठी ही प्रणाली अत्यंत उपयुक्त ठरणार आहे. कॉल रिसीव्ह करण्यापूर्वीच कॉल करणाऱ्याचे खरे नाव दिसल्याने निर्णय घेणे सोपे होणार आहे. अशा प्रकारे प्रथमच कॉलिंगच्या क्षेत्रात पारदर्शकता येणार असून वापरकर्त्यांचा आत्मविश्वासही वाढणार आहे.

दूरसंचार मंत्रालयाने अधिकृत घोषणा अद्याप केलेली नसली तरी चाचणी प्रक्रिया अंतिम टप्प्यात असल्याने CNAP प्रणाली येत्या काही महिन्यांत देशभर लागू होण्याची अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे. CNAP सुरू झाल्यानंतर भारत मोबाईल कॉलिंग सुरक्षेच्या बाबतीत जगातील अग्रेसर देशांमध्ये सामील होणार आहे, अशी तज्ज्ञांची प्रतिक्रिया आहे.