चर्चा करायची नाही तर ग्रुप कशाला?

🔷 लेखाचा विषय: "ग्रुप्सचे उद्दिष्ट, विचारमंथन आणि व्यक्तिस्वातंत्र्य – एक सुसंवाद की दडपशाही?"


---

प्रस्तावना:

आजच्या डिजिटल युगात WhatsApp, Telegram, Signal, Facebook Messenger, यांसारख्या अ‍ॅप्समधून असंख्य ग्रुप तयार होत आहेत. सामाजिक, शैक्षणिक, धार्मिक, व्यवसायिक, मदतकार्य, राजकीय, अशा अनेक हेतूंनी हे ग्रुप तयार होतात. तेवढंच नाही, तर ही गटव्यवस्था समाजातील संवादसंपर्क वाढवणारी, विचारांची देवाण-घेवाण घडवणारी अशी नवी डिजिटल पंचायत झाली आहे.

पण… या डिजिटल पंचायतीत प्रश्न विचारणारा कधी कधी "गावकुसाबाहेर" फेकला जातो. हे का? याचं विश्लेषण करायलाच हा लेख.


---

1. ग्रुपची निर्मिती: उद्दिष्ट आणि अपेक्षा

जेव्हा एखादा ग्रुप तयार होतो, तेव्हा त्यामागे निश्चितच एक उद्दिष्ट असतं:

समाजसेवा

माहिती प्रसार

आर्थिक मदत

एखाद्या घटकाचा विकास

एकत्र विचारमंथन


गटाची संकल्पना ही सहकार्य, सहविचार आणि पारदर्शकतेवर आधारलेली असते. यामध्ये प्रत्येक सदस्य महत्त्वाचा असतो, प्रत्येक मताला किंमत असते… असावी, हे गृहीत धरलेलं असतं.


---

2. "प्रश्न विचारणे" म्हणजे गुन्हा का ठरतो?

जर एखादा सदस्य:

संस्थेच्या कामावर प्रश्न विचारतो,

पारदर्शकतेबद्दल शंका व्यक्त करतो,

किंवा कोणताही वैध मुद्दा मांडतो...


...तर अनेकदा याला "विरोध" समजलं जातं.

मग काय होतं?

त्याला ग्रुपमधून काढलं जातं.

ग्रुप "ओन्ली ॲडमिन" केला जातो.

चर्चा बंद केली जाते.

अन्य सदस्यांच्या मनात भीती बसते: "आपणही विचारलं, तर काय होईल?"



---

3. ही मानसिकता कुठून येते?

ही मानसिकता येते सत्ताकेंद्रित नेतृत्वातून. जिथे प्रश्न विचारणं म्हणजे "असहमती", आणि असहमती म्हणजे "शत्रूत्व". पण सच्च्या नेतृत्वाला प्रश्नांची भीती नसते — कारण तिथे सत्य लपवण्याची गरजच नसते.


---

4. ग्रुप म्हणजे व्यक्तिवादी जागा नाही – ती सामूहिक जबाबदारी असते

कोणताही ग्रुप हा एका माणसाचा मालकीहक्क नसतो. तो सर्व सदस्यांचा असतो. ज्या क्षणी एखादा Admin ग्रुपवर एकाधिकारशाही लादतो, त्या क्षणी ग्रुपचा आत्मा मरतो.

एका विचारशील समाजात प्रश्न विचारणं हे "धैर्याचं" लक्षण असतं, "गद्दारीचं" नाही.


---

5. पारदर्शकतेसाठी प्रश्न आवश्यकच आहेत

> "लोकशाही ही केवळ मत देण्याची प्रक्रिया नसून, मत मांडण्याचीही प्रक्रिया असते."



त्याच प्रमाणे, एखाद्या संस्थेची किंवा ग्रुपची प्रगती हवी असेल, तर प्रश्न विचारणाऱ्या सदस्यांना शत्रू समजणं थांबवावं लागेल. कारण,

प्रश्नामुळे कामकाज स्पष्ट होतं

चुका सुधारता येतात

विश्वास निर्माण होतो

आणि नवनवीन उपाय सुचतात



---

6. मार्ग काय?

ग्रुपमध्ये स्पष्ट नियमावली असावी.

प्रत्येक सदस्याला प्रश्न विचारण्याचं आणि उत्तर मिळण्याचं लोकशाही स्वातंत्र्य असावं.

आदरयुक्त चर्चा व्हावी.

Admin ने फक्त नितीमूल्य जपणं अपेक्षित आहे; सर्वज्ञ असल्याचा अभिनय नको.

सत्तेचा उपयोग संवादासाठी करा, दडपशाहीसाठी नाही.



---

उपसंहार:

एक विचार कर:
"जर प्रत्येक ग्रुपमधून प्रश्न विचारणारे बाहेरच टाकले, तर उरतील कोण?"
फक्त होकार देणारे, फक्त शब्दशः मानणारे, आणि फक्त डोळे मिटून फॉलो करणारे!

मग अशा गटातून विचार, सत्य आणि प्रगती यांचा नायनाट होणारच.

ग्रुप असो, संस्था असो की देश — प्रश्न विचारणाऱ्यांनीच लोकशाही वाचवली आहे आणि पुढे नेली आहे. हे विसरू नका.


---

🖋️ लेखकाचा संदेश:
"ज्याला प्रश्नांची भीती वाटते, त्याला उत्तरं कधीच सापडत नाहीत."