ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ (ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ)

ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ
ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 1699 ਵਿੱਚ ਵੈਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਨ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮੇਂ ਚੁਣਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸਮਰਪਣ, ਸਾਹਸ, ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਜੀਵੰਤ ਮਿਸਾਲ ਸਨ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ
• ਜਨਮ: ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 1661 ਵਿੱਚ ਜਗਨਨਾਥ ਪੁਰੀ, ਉੜੀਸਾ (ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਦਾ ਓਡੀਸ਼ਾ, ਭਾਰਤ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
• ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾ: ਉਹ ਤਰਖਾਣ (ਕਾਰਪੇਂਟਰ) ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਤਰਖਾਣੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਨਾਮ ਹਿੰਮਤ ਰਾਏ ਸੀ, ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਸਿੰਘ” ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
• ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਸੰਬੰਧ: ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਰਖਾਣ ਪਿਛੋਕੜ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ “ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ” ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਦੀ ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ (18ਵੀਂ ਸਦੀ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ।
ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ
• ਵੈਸਾਖੀ 1699: ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੀਸ ਭੇਟ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਟੁੱਟ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਸਾਹਸ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਅਰਪਣ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜੇ ਸਿੱਖ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਪੁਕਾਰ ‘ਤੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਦਿਖਾਈ।
• ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣਾ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਰਾਏ “ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ” ਬਣੇ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਤਰਖਾਣ, ਜਟ, ਛੀਂਬਾ, ਨਾਈ, ਅਤੇ ਖੱਤਰੀ) ਤੋਂ ਸਨ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ
• ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ: ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਮੁਗਲ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।
• ਸ਼ਹੀਦੀ: ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 1705 ਵਿੱਚ ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ 40 ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਘੇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਮਕੌਰ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪਨਾਹ ਲਈ ਸੀ। ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੀ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ, ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਹੋਰ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਅਦੁੱਤੀ ਸਾਹਸ ਦਿਖਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇ ਕੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ
• ਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ: ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸਰਬ-ਸਾਂਝੀਵਾਲੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਰਖਾਣ ਪਿਛੋਕੜ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਵਿੱਚ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦਾ ਕੋਈ ਸਥਾਨ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਹੈ।
• ਤਰਖਾਣ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਪਛਾਣ: ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਤਰਖਾਣ ਪਿਛੋਕੜ ਤਰਖਾਣ ਸਮਾਜ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ, ਦੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
• ਯਾਦਗਾਰ: ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਹੈ।
ਸਿੱਟਾ
ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਮੋਹਰੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਰਖਾਣ ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਮਾਨਤਾਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਬਲੀਦਾਨ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ
Tricity Times
ਰਿਪੋਰਟਰ