सुनीता विल्यम्स यांच्या अंतराळ मोहिमेचा कालावधी वाढल्यानंतरही पुरवठा कसा मिळाला?

बुलढाणा, दि. १९ मार्च २०२५ - भारतीय वंशाच्या प्रसिद्ध अंतराळवीर सुनीता विल्यम्स यांची बोइंग स्टारलाइनर अंतराळयानाद्वारे सुरू झालेली तिसरी अंतराळ मोहीम मूळच्या ८-१० दिवसांच्या नियोजनाऐवजी तब्बल ९ महिन्यांहून अधिक काळ चालली. या काळात त्यांना आणि त्यांचे सहकारी बुच विल्मोर यांना आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (आयएसएस) दैनंदिन गरजेच्या वस्तूंचा पुरवठा कसा मिळाला, याबाबत माहिती समोर आली आहे.

मोहीम लांबण्याचं कारण :
सुनीता विल्यम्स आणि बुच विल्मोर ५ जून २०२४ रोजी आयएसएसवर पोहोचले. त्यांचं परतीचं नियोजन स्टारलाइनर अंतराळयानाद्वारे होतं; परंतु या यानाच्या थ्रस्टर्समध्ये आलेल्या बिघाडामुळे आणि हेलियम गळतीच्या समस्येमुळे त्यांचा मुक्काम अनिश्चित काळासाठी लांबला. नासा आणि बोइंगने सुरक्षिततेची खात्री करण्यासाठी चाचण्या केल्या, आणि शेवटी त्यांना SpaceX च्या क्रू ड्रॅगन यानाने २०२५ मध्ये पृथ्वीवर परत आणण्याचा निर्णय घेतला.

दैनंदिन गरजांचा पुरवठा कसा झाला?
सुनीता यांना मूळ मोहिमेसाठी फक्त ८ दिवसांचं सामान सोबत नेलं होतं; परंतु आयएसएसवर त्यांच्या गरजा कशा भागवल्या गेल्या, हे समजून घेण्यासाठी अंतराळ स्थानकाच्या पुरवठा व्यवस्थेची माहिती महत्त्वाची ठरते.

आधीच असलेला साठा:
आयएसएसवर नेहमीच ६ महिन्यांहून अधिक काळ पुरेल इतका अन्न, पाणी, ऑक्सिजन आणि इतर जीवनावश्यक वस्तूंचा साठा असतो. सुनीता आणि बुच यांनी सुरुवातीला हाच साठा वापरला. पाण्याचं पुनर्चक्रण आणि ऑक्सिजन निर्मिती यंत्रणेमुळे त्यांना नवीन पुरवठ्याची तातडीची गरज भासली नाही.

नियमित कार्गो मोहिमा:
नासा, SpaceX, रशियन अंतराळ संस्था (रोस्कॉसमॉस) आणि इतर भागीदार देश नियमितपणे कार्गो यानांद्वारे आयएसएसवर पुरवठा पाठवतात. या यानांमध्ये SpaceX चं ड्रॅगन, रशियाचं प्रोग्रेस आणि नॉर्थरॉप ग्रुम्मनचं सायग्नस यांचा समावेश आहे. २०२४ च्या उत्तरार्धात अशा मोहिमांद्वारे सुनीता यांच्यासाठी अतिरिक्त अन्न, कपडे, स्वच्छतेच्या वस्तू आणि वैज्ञानिक उपकरणं पाठवण्यात आली.

विशेष सणांचं सामान:
डिसेंबर २०२४ मध्ये सुनीता आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी क्रिसमस साजरा केला, ज्यावेळी त्यांनी सांता टोपी आणि सजावटीचा वापर केला. हे सामान त्यांच्यासोबत आधी नव्हतं, तर कार्गो यानांद्वारे नंतर पाठवण्यात आलं. अंतराळवीरांचं मनोबल उंचावण्यासाठी असं विशेष सामान पाठवलं जातं.
तांत्रिक आणि वैज्ञानिक नियोजन
आयएसएस ही अत्याधुनिक प्रयोगशाळा असून, तिथे अचानक परिस्थिती उद्भवल्यास अंतराळवीरांना आधार देण्यासाठी पाणी पुनर्चक्रण यंत्रणा (९५% पाणी पुन्हा वापरलं जातं), ऑक्सिजन जनरेटर आणि दीर्घकाळ टिकणारं अन्न यांचा समावेश आहे. सुनीता यांच्या बाबतीतही या व्यवस्थेचा उपयोग झाला आणि नियमित कार्गो मोहिमांनी त्यांच्या गरजा पूर्ण केल्या.

परतण्याचा मार्ग
शेवटी, स्टारलाइनरऐवजी SpaceX च्या क्रू ड्रॅगनने सुनीता आणि बुच यांना २०२५ मध्ये पृथ्वीवर परत आणलं. या घटनेने अंतराळ मोहिमांमध्ये अप्रत्याशित परिस्थितींसाठी तयारी किती महत्त्वाची आहे, हे अधोरेखित झालं .

सुनीता विल्यम्स यांचा हा प्रवास भारतीयांसाठी अभिमानास्पद ठरला असून, अंतराळ संशोधनातील मानवी आणि तांत्रिक सामर्थ्याचं उदाहरण म्हणूनही तो लक्षात राहील.